सुभाषितानि - CBSE Test Papers
CBSE Test Paper 01
Ch-6 सुभाषितानि
Ch-6 सुभाषितानि
- अधोलिखितं पद्यांशं पठित्वा प्रदत्तप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतेन लिखत।
निमित्त्मुद्दिश्य हि यः प्रकुप्यति,
ध्रुवं स तस्यापगमे प्रसीदति।
अकारणद्वेषि मनस्तु यस्य वै,
कथं जनस्तं परितोषयिष्यति।।- एकपदेन उत्तरत-
- नरः किम् उद्दिश्य प्रकुप्यति?
- नरः कदा प्रसीदति?
- पूर्णवाक्येन उत्तरत-
- यस्य मनुष्यस्य मनः अकारणद्वेषि अस्ति किं सः कदापि प्ररितोषयिष्यति?
- भाषिक कार्यम्-
- ‘यः' पदं पद्यांशे कस्मै प्रयुक्तम्?
(क) निमित्तस्य
(ख) प्रसीदाय
(ग) नराय
(घ) प्रकुप्याय - 'प्रकुप्यति' क्रिया पदस्य कर्तृपंद किम्?
(क) उद्दिश्य
(ख) यः
(ग) हि
(घ) मिमित्तम् - सः इति कर्तृपदस्य क्रिया पदं किम्?
(क) ध्रुवं
(ख) प्रसीदति
(ग) तस्य
(घ) अपगमे
- ‘यः' पदं पद्यांशे कस्मै प्रयुक्तम्?
- एकपदेन उत्तरत-
- मञ्जूषातः समुचितपदानि चित्वा अधोलिखितश्लोकद्वयस्य अन्वयं पूरयत।
मञ्जूषा- छाया, महावृक्षः, नास्ति, दैवात्, अयोग्यः, अनौषधम्, योजकः, अक्षरं - सेवितव्यो महावृक्षः फलच्छायासमन्वितः।
यदि दैवात् फलं नास्ति छाया केन निवार्यते।।
अन्वयः- फलच्छाया समन्वितः (i)___________ सेवितव्यः (ii)___________ यदि फलं (iii)_________ (वृक्षस्य) (iv)__________ केन निवार्यते। - अमन्त्रमक्षरं नास्ति, नास्ति मूलमनौषमम्।
अयोग्यः पुरुषः नास्ति योजकस्तत्र दुर्लभः।।
अन्वयः- अमन्त्रम् (i)________ नास्ति (ii)_________ मूलं नास्ति, (iii)________ पुरुषः नास्ति, तत्र (iv)________ दुर्लभः।
- सेवितव्यो महावृक्षः फलच्छायासमन्वितः।
- अधोलिखित श्लोकानाम् भावर्थम् मञ्जूषायाः सहायतया उचित-क्रमेण पूरयत्।
क्रोधो हि शत्रुः प्रथमो नराणां,
देहस्थितो देहविनाशनाय।
यथास्थितः काष्ठगतो हि वाह्निः,
स एव वह्निर्दहते शरीरम्।।
भावार्थः- अर्थात् मनुष्याणां शरीरेषु स्थितः (i)________ एव तेषां देहानाम् विनाशस्य प्रथमः (ii)________ अस्ति। यथा काष्ठेषु स्थितः अग्निः तमेव (iii)_________ तथैव क्रोधरूपाग्निः अपि (iv)_________ शरीराणि दहति।मञ्जूषा- शत्रुः, जनानाम्, क्रोधः, दहति - स्थूलपदमाधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
- आलस्यं मनुष्याणाम् शत्रुः।
- आलस्यं मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः।
- उद्यतेनसमः बन्धु नास्ति।
- नरः उद्यतं कृत्वा न अवसीदति।
- स्थूलपदमाधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
- अस्तमये सविता रक्तः भवति।
- वायसः वसन्तस्य गुणं न जानाति।
- यः निमित्तम् उद्दिश्य प्रकुप्यति।
- क्रोधः देहविनाशनाय प्रथमः शत्रुः।
CBSE Test Paper 01
Ch-6 सुभाषितानि
Ch-6 सुभाषितानि
Answer
- (i) निमित्तम्
(ii) तस्यापगमे - (i) यस्य मनुष्यस्य मनः अकारणदेषि अस्ति तं जनः कदापि न परितोषयिष्यति।
- (i) (ग) नराय
(ii) (ख) यः
(iii) (ख) प्रसीदति
- (i) निमित्तम्
- (i) महावृक्षः (ii) दैवात् (iii) नास्ति (iv) छाया
- (i) अक्षर (ii) अनौषधम् (iii) अयोग्यः (iv) योजकः
- i. शत्रुः, ii. क्रोधः, iii. दहति, iv. जनानाम्
- i. केषाम्, ii. किम्, iii. केन, iv. किम्
- i. कदा, ii. कस्य, iii. किम्, iv. कस्मै