सोमप्रभम् - प्रश्न-उत्तर
CBSE कक्षा - 9 संस्कृत
एनसीईआरटी प्रश्न-उत्तर
पाठः - 3 सोमप्रभम्
एनसीईआरटी प्रश्न-उत्तर
पाठः - 3 सोमप्रभम्
अभ्यास
- अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत-
- अध्यापिका सोमप्रभां कक्षायाः किमर्थं निष्कासितवती?
- विद्यालयात् गृहम् आगत्य सा (सोमप्रभा) किम् अपश्यत्?
- विमलायाः श्वसुरः श्वश्रूः च ताम् कुत्र किमर्थञ्च नयतः?
- सोमप्रभा कथम् मातुः त्राणम् अकरोत्?
- सोमप्रभायाः आयुः कति वर्षाणि आसीत्?
- अस्मिन् नाटके पुरुषनिरीक्षकस्य (आरक्षिणः) कर्तव्यपरायणता वर्णिताऽस्ति भ्रष्टाचारपरायणता वा?
- सोमप्रभायाः उपानहौ त्रुटितौ, पुस्तकमञ्जूषा च त्रुटिता। अतः अध्यापिका तां कक्षायाः निष्कासितवती।
- विद्यालयात् गृहम् आगत्य सा (सोमप्रभा) अपश्यत् यत् पितामहः पितामही च (तस्याः मातरम्) विमलां मारयतः।
- विमलायाः श्वसुरः श्वश्रूः च ताम् महानसं (पाकशालां) ज्वालयितुम् (च) नयतः।
- सोमप्रभायाः आयुः पञ्चवर्षाणि आसीत्।
- अस्मिन् नाटके पुरुषनिरीक्षस्य (आरक्षिणः) कर्तव्यपरायणता वर्णिताऽस्ति।
- निम्नलिखितस्य श्लोकस्य आशयं हिन्दीभाषया आङ्ग्लभाषया वा लिखत-
क्षणे-क्षणे प्रवर्धते धनाय हिंस्त्रताखलै-
र्विलोप्यतेऽतिनिर्दयं च जन्तुभिर्मनुष्यता।
विभाजितं जगद्द्विधा निहन्यते च घातकै-
रतीव दैन्यमागताऽस्ति साधुता मनुष्यता।।
उत्तराणि- आशय - आशय यह है कि दहेज जैसी कुप्रथा की विकरालता अपनी पराकाष्ठा पर पहुँच चुकी है। मानवता हाहाकार कर रही है। अतः दहेज प्रथा की समाप्ति अपरिहार्य है। - (क) अधोलिखितानां पदानां पर्यायपदं पाठात् चित्वा लिखत-
- पुत्रवधूः - ............................
- पदत्राणे - ............................
- पाकशालाम् - ............................
- शीघ्रं कुरु - ............................
- पात्राणि - ............................
- हन्तुम् इच्छा - ............................
- स्नुषा
- उपानहौ
- महानसम्
- त्वरस्व
- भाजनानि
- जिघांसा
- कलह + आडम्बरः - ............................
- प्रचलति + अत्र - ............................
- न + अस्ति - ............................
- प्रति + एव - ............................
- मया + एतत् - ............................
- तत्र + एव - ............................
- कलहाडम्बरः
- प्रचलत्यत्र
- नास्ति
- प्रत्येव
- मयैतत्
- तत्रैव
- उदाहरणमनुसृत्य प्रकृतिप्रत्ययसंयोगं कुरुत-
यथा- आ + गम् + ल्यप् - आगत्य
सम् + पूज् + ल्यप् - सम्पूज्य- अभि + गम् + ल्यप् - ............................
- वि + हा + ल्यप् - ............................
- निर् + गम् + ल्यप् - ............................
- वि + हस् + ल्यप् - ............................
- प्र + क्लृप् (कृष्) + ल्यप् - ............................
- सम् + बुध् + ल्यप् - ............................
- अभिगम्य/अभिगत्य
- विहाय
- निर्गत्य/निर्गम्य
- विहस्य
- प्रकल्प्य/प्रकृष्य
- सम्बुध्य
- अधोलिखितेषु पदेषु उपसर्गपदं चिनुत-
- परिहीयते - ............................
- सञ्जातः - ...........................
- अधिक्षिपति - ............................
- प्रत्युत्तरम् - ...........................
- प्रवर्धते - ............................
- विलोप्यते - ...........................
- उपचरामः - ............................
- उद्धृतवती - ...........................
- परि
- सम्
- अधि
- प्रति
- प्र
- वि
- उप
- उत्
- स्थूलपदान्यधिकृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
- अद्य विद्यालयम् न गमिष्यामि।
- अनया दुष्टया चायभाजनानि त्रोटितानि।
- विमला आत्मत्राणाय प्रयतते।
- त्वम् सङ्कटात् माम् उद्धृतवती।
- त्वम् वेतनस्य गर्वम् उद्वहसि।
- अद्य कुत्र न गमिष्यामि।
- कया चायभाजनानि त्रोटितानि।
- विमला किमर्थं प्रयतते।
- त्वम् कस्मात् माम् उद्धृतवती।
- त्वम् कस्य गर्वम् उद्वहसि।
- घटनाक्रमानुसारं वाक्यानि पुनः लिखत -
- सोमप्रभा आरक्षिणः समीपम् अगच्छत्।
- विमलायाः श्वश्रूः ताम् कटुवचनैः आक्षिपति।
- सा आत्मत्राणाय प्रयत्नं करोति।
- विमलायाः श्वश्रूः श्वसुरः च ताम् ज्वालयितुम् महानसं नयतः।
- पुरुषनिरीक्षकः सोमप्रभया सह आगच्छति तस्याः त्राणं करोति।
- विमलायाः श्वश्रूः ताम् कटुवचनैः आक्षिपति।
- विमलायाः श्वश्रूः श्वसुरः च ताम् ज्वालयितुम् महानसं नयतः।
- सा आत्मत्राणाय प्रयत्नं करोति।
- सोमप्रभा आरक्षिणः समीपम् अगच्छत्।
- पुरुषनिरीक्षकः सोमप्रभया सह आगच्छति तस्याः त्राणं करोति।