शुचिपर्यावरणम् - एनसीईआरटी प्रश्न-उत्तर
CBSE कक्षा - 10 संस्कृत
एनसीईआरटी प्रश्न-उत्तर
पाठः - 1 शुचिपर्यावरणम्
एनसीईआरटी प्रश्न-उत्तर
पाठः - 1 शुचिपर्यावरणम्
अभ्यासः
- अधोलिखिताना प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत-
- कविः किमर्थं प्रकृतेः शरणम् इच्छति?
- कस्मात् कारणात् महानगरेषु संसरणं कठिनं वर्तते?
- अस्माकं पर्यावरणे किं किं दूषितम् अस्ति?
- कविः कुत्र सञ्चरणं कुर्तुम् इच्छति?
- स्वस्थजीवनाय कीदृशे वातावरणे भ्रमणीयम्?
- अन्तिम पद्यांश कवेः का कामना अस्ति?
- कविः सुजवनार्थं प्रकृतेः शरणम् इच्छति।
- यानानां हि अतन्नाः पङतयः महानगरेषु सन्ति अतः तत्र संसरणं कठिनं वर्तते।
- अस्माकं पर्यावरणे वायुमण्डलं जलम्, भक्ष्यम्, धरातलं च सर्वं दूषितम् अस्ति।
- कविः एकान्ते कान्तारे सञ्चरणं कर्तुम् इच्छति।
- स्वस्थजीवनाय खगकुलकलरव गुञ्जिते-कुसुमावलि समीरचालिते वातावरणे भ्रमणीयम्।
- अन्तिमं पद्यांशे कवेः मानवेभ्यः शान्तिप्रिय-जीवनस्य कामना अस्ति।
- सन्धि/सन्धिविच्छेदं कुरुत-
- प्रकृतिः + __________ = प्रकृतिरेव
- स्यात् + __________ + __________ = स्यान्नैव
- __________ + अनन्ता = ह्यनन्ताः
- बहिः + अन्तः + जगति = _________
- _________ + नगरात् = अस्मानगरात
- सम् + चरणम् = _________
- घूमम् + मुञ्चति
- एव
- न, एव
- हि
- बहिरन्तर्जगति
- अस्मात
- सञ्चारणम्
- घूमंमुञ्चति
- अधोलिखितानाम् अव्ययानां सहायतया रिक्तस्थानानि पूरयत-
भृशम्, यत्र, तत्र, अत्र, अपि, एव, सदा, बहिः- इदानीं वायुमण्डलं ___________ प्रदूषितमस्ति।
- _______ जीवनं दुर्वहम् अस्ति।
- प्रावृतिक-वातावरणे क्षण सञ्चरणम् _________ लाभदायकं भवति।
- पर्यावरणस्य संरक्षणम् _________ प्रकृत्तेः आराधना।
- _________ समयस्य सदुपयोगः करणीयः।
- भूकम्पित-समये __________ गमनमेव उचितं भवति।
- __________ हरीतिमा __________ शुचि पर्यावरणम्।
- भृशम्
- अत्र
- अपि
- एवं
- सदा
- बहिः
- यत्र, तत्र
- उदाहरणमनुसृत्य अधोलिखित-पदेषु प्रकृतिप्रत्ययविभागं/संयोगं कुरुत-
यथा-जातम् = जन् + क्त- प्र + कृ + क्तिन् = ________
- नि + सृ + क्त + टाप = ________
- ________ + क्त = दूषितम्
- __________ + _______ = करणीयम्
- ________ + यत् = भक्ष्यम्
- रम् + __________ + ________ = रमणीया
- _________ + _______ + ________ = वरणीया
- पिष् + _________ = पिष्टाः
- प्रकृतिः
- निसृता
- दूष्
- कृ + अनीयर्
- भक्ष्
- अनीयर् + टाप्
- वृञ् + अनीयर् + टाप्
- क्त
- (अ) अधोलिखितानां पदानां पर्यायपद लिखत-
- सलिलम् _________
- आम्रम् __________
- वनम् ___________
- शरीरम् _________
- कुटिलम् ________
- पाषाणः _________
- जलम्
- रसालम्
- कान्तारम्
- तनुः
- वक्रम्
- प्रस्तरः
- सुकरम् ________
- दूषितम् ________
- गृहणन्ती _______
- निर्मलम् _______
- दानवाच _______
- सान्ताः
- दुष्करम्
- निर्मलं
- मुञ्चति
- दुषितं
- मानवाय
- ध्वानम्
- उदाहरणमनुसृत्य पाठात् चित्वा च समस्तपदानि समासनाम् च लिखत-
यथा-विग्रह पदानि समस्तपद समासनाम i. मलेन सहितम् समलम् अव्ययीभाव ii. हरिताः च ये तरवः (तेषां) ________ ________ iii. ललिताः च याः लताः (तासाम्) ________ ________ iv. नवा मालिका ________ ________ v. धृतः सुखसन्देशः येन (तम्) ________ ________ vi. कज्जलम् इव मलिनम् ________ ________ vii. दुर्दान्तः दशनैः ________ ________ - हरिततरूणाम्-कर्मधारय
- ललितलतानाम्-कर्मधारय
- नवमालिका-कर्मधारय
- धृत्तसुखसन्देशम्-बहुव्रीहि
- कज्जलमलिनम्-कर्मधारय
- दुर्दान्तदशनैः-कर्मधारय
- रेखाङ्कित-पदमाभृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत-
- शकटीयानम् कज्जलमलिनं धूमं मुञ्चति।
- उद्याने पक्षिणां कलरवं चैतः प्रसादयत।
- पाषाणीसभ्यताया लतातरुगुल्माः प्रस्तरतले पिष्टाः सन्ति।
- महानगरेषु वाहनानाम् अनन्ता पङ्क्तयः धावति।
- प्रकृत्याः सन्निधौ वास्तविकं सुखं विद्यते।
- कीदृशम्
- केषाम्
- के
- केषु/कुत्र
- कस्याः